Door processen van globalisering zijn staten minder belangrijk geworden. Internationaal recht en EU-recht hebben een grote invloed. Multinationals hebben veel macht. Migratie, klimaatverandering, internationale handel, digitalisering en toerisme maken staatsgrenzen minder relevant. Dit roept juridische en filosofische vragen op. Hoe moeten we deze wereld ordenen? Hierover gaat het nieuwe boek van Wibren van der Burg, hoogleraar rechtsfilosofie en rechtstheorie aan Erasmus School of Law.
Een boek geboren uit onderwijs
“Het boek is geleidelijk gegroeid,” vertelt Van der Burg. “Ik begon met het schrijven van enkele inleidende teksten voor het vak rechtsfilosofie, en toen constateerde ik dat ik op basis daarvan ook een samenhangend boek kon schrijven. Ik heb elk jaar twee hoofdstukken toegevoegd, tot ik na vier jaar het boek af had.” Het boek is primair voor het onderwijs geschreven, maar reikt verder dan de collegezaal. Van der Burg legt uit: “Ik heb ook steeds in mijn achterhoofd gehad dat ik alle juristen, en eigenlijk iedereen, zou willen laten nadenken over hoe we het beste onze samenleving kunnen vormgeven.”
Recht voor iedereen
Van der Burg licht toe: “Het boek is geschreven voor het onderwijs van het derdejaarsvak rechtsfilosofie, maar het is ook gericht op een breder publiek. Kritisch nadenken over het recht en over hoe het recht verbeterd kan worden, is immers een opdracht voor iedere jurist en voor iedere burger.” Volgens hem boden idealen als democratie, rechtsstaat, mensenrechten en rechtvaardigheid ooit de inspiratie voor de inrichting van de Nederlandse staat. “In dit boek analyseer ik hoe we ze opnieuw kunnen doordenken zodat ze ook voor de mondiale verhoudingen relevant zijn.”
Juristen als vormgevers van de samenleving
Van der Burg stelt dat juristen een bijzondere verantwoordelijkheid dragen in een veranderende wereld. Hij verwijst naar de Amerikaanse rechtstheoreticus Lon L. Fuller, die juristen omschrijft als ‘meesters in institutionele vormgeving’. “Juristen geven de samenleving vorm door het recht. Ze maken contracten en wetten, voeren processen, geven adviezen en oordelen. Daarom hebben ze een bijzondere verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het recht en voor de rechtsstaat.” Volgens Van der Burg is die verantwoordelijkheid actueler dan ooit. “We zien nu dagelijks in de Verenigde Staten hoe kwetsbaar de democratische rechtsstaat is. Ik meen dat juist juristen daarvoor op de bres dienen te staan.”
Stof tot nadenken
Een bijzonder element van het boek is dat elk hoofdstuk afsluit met een paragraaf getiteld ‘Stof tot nadenken’. Hierin worden actuele thema’s belicht zonder dat er een kant-en-klare oplossing wordt gegeven. De stof daagt de lezer uit tot reflectie. Voorbeelden van prikkelende thema’s zijn de vraag naar het karakter van de Europese Unie, rechten voor dieren en ecosystemen, en democratie in het bedrijfsleven.
Wat voor jurist wil ik zijn?
Het boek eindigt met een hoofdstuk over beroepsethiek. Volgens Van der Burg raakt dat de essentie van de rechtenstudie: “Uiteindelijk is de belangrijkste vraag van de rechtenopleiding: hoe word ik een goede jurist? Dat vereist natuurlijk heel veel kennis en inzicht in het recht, maar het verwijst ook naar ethiek: wat voor jurist wil ik zijn, wat voor mens wil ik zijn? Iedere rechtenstudent, maar ook iedere afgestudeerde jurist staat voor die vraag: welke bijdrage kan ik leveren aan een duurzame en rechtvaardige samenleving en aan de democratische rechtsstaat?”
- Professor
- Meer informatie
Meer weten? Raadpleeg 'Rechtsfilosofie in een pluralistische wereld. Nadenken over de verantwoordelijkheid van juristen' van Wibren van der Burg, uitgegeven bij Boom (2024), via deze .
