Hoe beïnvloeden de razendsnelle ontwikkelingen op het gebied van AI het werk en de bestaanszekerheid van muzikanten? Yosha Wijngaarden, onderzoeker aan de Erasmus School of History, Culture and Communication, bestudeert de werkpraktijken van creatieve makers. Ze stelt dat veranderingen in de creatieve sector inzicht geven in bredere ontwikkelingen op de arbeidsmarkt.
Innovatie was het modewoord toen Wijngaarden ruim tien jaar geleden begon aan haar promotieonderzoek. “Iedereen had het erover. In mijn onderzoek wilde ik kijken of creatieve broedplaatsen of coworkingplekken innovatie kunnen bevorderen in de creatieve sector.” Maar dat bleek niet zo vanzelfsprekend. “Het is niet zo dat als je wat mensen op een hoop zet, je vanzelf innovatie krijgt,” blikt ze terug. “En bovendien: wat is innovatie precies, en hoe meet je dat vervolgens? Daar zijn de meningen nogal over verdeeld.”
De focus van haar proefschrift verschoof daarom naar wat ze ‘werkpraktijken’ noemt. Daarmee bedoelt ze de manier waarop mensen hun werk organiseren, hun tijd indelen en samenwerken. Haar onderzoek liet zien dat coworkingplekken niet direct leiden tot grote creatieve doorbraken, maar dat juist laagdrempelige hulp bij praktische vragen veel verschil maakt. Ze ervoer dat zelf toen haar eigen werkplek een meer open inrichting kreeg. “In het begin was er veel weerstand, maar uiteindelijk was bijna iedereen er blij mee. Voor mij was dat als beginnend onderzoeker heel fijn. Ik liep sneller even binnen bij een collega en juist dat soort contactmomenten zijn heel waardevol.”
Werkpraktijken en inkomens in de muzieksector
Deze focus op werkpraktijken keert terug in haar huidige onderzoek. In een recent project keek ze – samen met collega’s - naar de invloed van een basisinkomen op de werkpraktijken artiesten. Zes maanden lang kregen deelnemers een uitkering van zo’n duizend euro. Wat gebeurde er? “Veel muzikanten zeiden hun bijbanen op en richtten zich volledig op hun muziek. Niet om uit te rusten, maar juist om meer te maken.” Het woord dat telkens terugkwam in de interviews was ‘ademruimte’. “En dat bedoelden ze niet in de financiële zin, maar als creatieve ruimte. Ze voelden dat ze eindelijk konden doen waar ze echt voor staan. Het leidde tot focus, verdieping en werk dat dichter bij henzelf stond.”
The times they are AI-changing
Inmiddels is niet innovatie, maar AI het gesprek van de dag. Wijngaarden ziet dat het debat vooral gaat over de vraag of AI ons werk zal overnemen, een angst die volgens haar niet geheel ongegrond is. Maar interessanter vindt ze de vraag wat nieuwe technologie doet met het werkpraktijken van muzikanten. In haar project ‘The times They are AI-changing’, opgezet in samenwerking met Thunderboom Records, kijkt ze naar AI-tools die in real time kunnen meemusiceren met artiesten. “Ik wil weten: hoe werkt zo’n samenwerking tussen mens en AI in de praktijk? Wanneer inspireert het, en wanneer blokkeert het?”
Binnen dit thema loopt ook een studie naar de percepties van artiesten, uitgevoerd in samenwerking met Research Master student Zuzanna Macała. Die bracht een verrassend patroon aan het licht: jonge muzikanten zijn vaak juist kritischer over generatieve AI dan hun oudere collega’s. “We dachten: die jonge makers groeien op met technologie, dus die zullen wel vooroplopen. Maar zij hechten nog sterk aan creatieve autonomie. Voor hen is het maakproces heilig.” Oudere muzikanten blijken pragmatischer en meer gewend om concessies te doen, bijvoorbeeld aan de wensen van een label.
De komende jaren wil Wijngaarden verder onderzoeken wat het gebruik van AI op langere termijn betekent voor de loopbanen en inkomens van muzikanten. Hiervoor werkt Wijngaarden samen met collega’s en BAM! Popauteurs aan een landelijke survey die o.a. peilt hoe artiesten uit verschillende genres en leeftijdsgroepen omgaan met AI. “In de muziekindustrie is creativiteit ontzettend belangrijk. Dat maakt het heel interessant om te onderzoeken. De ontwikkelingen die je daar ziet, zie je vaak ook op andere vlakken van de samenleving.”
De muzieksector als voorspeller
Voor Wijngaarden is het geen toeval dat nieuwe ontwikkelingen juist in de muzieksector als eerste zichtbaar worden. “Muzikanten werken vaak zelfstandig, met beperkte zekerheid en onder invloed van technologische vernieuwing. Precies de thema’s die ook in andere sectoren steeds dominanter worden. Wat daar gebeurt, zie je vaak later in andere beroepen. De sector is de kanarie in de kolenmijn.”
- Onderzoeker
